پژوهش جدید دو استاد دانشگاه تهران درباره ستاره‌شناسی در جهان اسلام
تاریخ انتشار: ۱۲ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۷۴۵۲۶۱
دکتر حنیف قلندری و دکتر حسن امینی، دو استادیار پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران، در پژوهشی جدید به بررسی آثار نجومی دورۀ اسلامی پرداختند.
به گزارش ایسنا، مقاله دکتر حنیف قلندری و دکتر حسن امینی، اعضای هیأت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران با عنوان «جدول ستارگان خرقی: یک جدول ستارگان از نجوم دورۀ اسلامی» منتشر شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به گفته دکتر قلندری، آثار نجومی دورۀ اسلامی شامل دو دسته نجوم نظری و نجوم عملی می‌شوند. نجوم نظری به الگوهای حرکت اجرام آسمانی و برهان‌های هندسی مربوط به آن می‌پردازد و مهم‌ترین آثار نجوم عملی جدول‌های نجومی هستند که در دورۀ اسلامی، آنها را «زیج» می‌نامیدند. یکی از جدول‌های اصلی زیج‌ها جدول ستارگان است که در آن اسامی ستارگان و مختصات دایره‌البروجی و میزان درخشندگی آنها نوشته می‌شده است.
استادیار پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در توضیح ویژگی‌های علم نجوم دورۀ اسلامی می‌گوید: وقتی از ستارگان در نجوم پیش از تلسکوپ صحبت می‌کنیم، منظور ستارگانی است که در آسمان شب به چشم می‌آمدند. از نظر منجمان گذشته تعداد ستارگانی که به چشم می‌آید، قابل شمارش بوده است. ایشان ستارگان را در ۴۸ صورت فلکی دسته‌بندی می‌کردند و تعداد آنها را ۱۰۲۲ ستاره در نظر می‌گرفتند.
به نقل از روابط عمومی دانشگاه تهران، این پژوهشگر تاریخ علم در جهان اسلام می‌افزاید: علاوه بر زیج‌ها، برخی کتاب‌های هیئت نیز مشتمل بر جداول ستارگان می‌شدند. کتاب‌های هیئت آثار نجومی هستند که در آنها الگوی حرکت اجرام آسمانی و جغرافیای ریاضی، یعنی وضع آسمان در عرض‌های جغرافیایی مختلف توصیف می‌شده است. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های آثار جامع هیئت کتاب «منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک» نوشتۀ بهاءالدین عبدالجبار خرقی است که در سال ۵۲۶ قمری نوشته شده است. این کتاب دربردارنده فصل مفصلی دربارۀ ستارگان و جدولی حاوی نام ۸۴ ستاره است. در مقاله‌ای که اخیراً به چاپ رسیده است، جدول ستارگان خرقی را با منابع اصلی او یعنی «مَجِسطی» بطلمیوس، «صور الکواکب» عبدالرحمن صوفی و برخی نوشته‌های ابوریحان بیرونی مقایسه کرده‌ایم و مدعایی در بارۀ زمان تنظیم جدول مطرح کرده‌ایم.
جدول ستارگان صورت فلکی دب اصغر در یکی از دست‌نوشته‌های به‌جا مانده از صور الکواکب، نوشتۀ عبدالرحمن صوفی
(کتاب‌خانۀ برلین، مجموعۀ لاندبرگ ۷۱)
صفحه‌ای از جدول ستارگان در یکی از نسخه‌های منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک
(کتاب‌خانۀ برلین، شمارۀ ۵۶۶۹، مجموعۀ لاندبرگ ۳۳)
مقاله مشترک دکتر قلندری و دکتر امینی، به تازگی با عنوان “Kharaqī’s Star Catalogue: A Star table from Medieval Arabic Astronomy.” به زبان انگلیسی در نشریه تاریخ علم دانشگاه تهران منتشر شده است. دکتر قلندری پیش از این نیز متن عربی رساله «منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک» خرقی را تصحیح و به همراه ترجمه فارسی منتشر کرده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: دانشگاه تهران ستاره شناسي جهان اسلام دانشگاه پيام نور هفته پژوهش و فناوری 1401 دانشگاه شريف ناسا فناوري نانو رصدخانه مهاجرت ایران تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین دانشگاه تهران دانشگاه پيام نور هفته پژوهش و فناوری 1401 دانشگاه شريف ناسا دانشگاه تهران جدول ستارگان دورۀ اسلامی آثار نجوم تاریخ علم
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۷۴۵۲۶۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
همایش حکمت مطهر ۱۱ اردیبهشت برگزار می‌شود/رونمایی از ۵ کتاب و برپایی بیش از ۱۲۰ برنامه ملی
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست خبری چهل‌وپنجمین سالگرد شهادت استاد آیت‌الله مرتضی مطهری صبح امروز یکشنبه ۹ اردیبهشت برگزار شد.
رشید جعفرپور قائم مقام وزیر علوم و دبیر ستاد سالگرد شهید مطهری در ابتدای این جلسه با اشاره به حوادث اخیر پیرامون غزه و جنبش اساتید و دانشجویان آمریکایی و برخورد شدید پلیس ایالت متحده با معترضان، از اساتید و دانشجویان آزادیخواه آمریکایی و اروپایی تقدیر کرد.
وی درخصوص رویداد سالگرد شهید مطهری گفت: در هفته معلم هستیم و به همه زحمت‌کشان این حوزه تبریک می‌گویم. ما ۱۰۰ هزار استاد و بیش از ۹۰۰ هزار معلم داریم که همه آنها به نوعی آینده سازان این کشور هستند.
شهید مطهری دارای مکتب است
وی افزود: در مورد استاد شهید مطهری چند ویژگی بارز وجود دارد، یکی اینکه ایشان شهیدی دارای مکتب است. ما شهدای زیادی را در دوران انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و پس از آن تقدیم نظام و انقلاب کردیم و توجه و تکریم همه آنها وظیفه ماست ولی برخی از شهدا دارای مکتب هستند. مثل شهید سلیمانی که مکتب حاج قاسم را دارد، شهید مطهری نیز صاحب مکتب است و اثار ایشان در پرورش و ساخت نیروهای انقلاب تاثیر دارد. به تعبیر امام خمینی همه آثار ایشان جریانساز است و این نشان می دهد چه سطح والایی داشتند که مورد توجه امام خمینی قرار گرفته و نسل های ما در دهه‌های گذشته با آثار شهید مطهری مانوس بوده و این مکتب همچنان برای نسل های آینده تاثیرگذار است.
وی ادامه داد: شهید مطهری یک شهید جامع الاطراف بوده است و در هر حوزه‌ای اثرگذار ورود کرده است. در حوزه فلسفه بسیار دقیق است و یک فیلسوف مطرح و توانمند است. در حوزه فقه، کلام، تفسیر و مباحث مختلف نیز نگاه ویژه‌ای دارد. ایشان در زمان تحصیل در حوزه علمیه قم بسیار دقیق همه کارهایش را انجام می‌داده و الگو و نمونه‌ای برای طلاب بوده است. هم در حوزه عمل و تقوا و هم در حوزه نظر انسان الگویی بوده است.
آثار و برکات شهید مطهری همچنان در نظام ما وجود دارد
دبیر ستاد اضافه کرد: نکته سوم این است که شهید مطهری دارای نظریه و تئوری برای نظام‌مندی نظام اسلامی بوده است. ایشان پیش از انقلاب نیز در این حوزه حرف‌هایی داشته است. در سال ۴۸ ایشان علیه اسرائیل صحبت می‌کند و هنوز هم سخنرانی ایشان درخصوص رژیم قابل بررسی است. همین ویژگی‌ها در این شخصیت بوده که حضور ایشان را مخالفان نظام اسلامی نپذیرفتند. ایشان خریده نمی‌شد و تنها راه برای اینکه نظام را از این شخصیت محروم کنند حذف فیزیکی بود که آن را عملی کردند. البته آثار و برکات شهید مطهری همچنان در نظام ما وجود دارد و می‌تواند برای نسل‌های آینده کشور موثر باشد.
برگزاری بیش از ۱۲۰ برنامه ملی
وی در رابطه با ستاد بزرگداشت شهید مطهری گفت: ۲۵ دستگاه اجرایی و فرهنگی اعم از وزارت کشور، آموزش و پرورش، علوم، فرهنگ و ارشاد و دستگاه‌های نظامی کشور در آن عضو هستند. این ۲۵ دستگاه جلسات متعددی را سالانه دارند و برنامه‌های ملی شان را ارائه می‌دهند. تقریباً هر دستگاه ۵ برنامه سطح ملی دارد و در مجموع بیش از ۱۲۰ برنامه ملی وجود دارد. ما در ۱۸۰۰ واحد دانشگاهی برنامه تقدیر از اساتید را داریم یا آموزش و پرورش برای تقدیر باید تعداد زیادی از مدارس در سراسر کشور را در نظر بگیرد و به این صورت این برنامه‌ها با ضریب چند برابری عملی می‌شود.
دبیر ستاد درخصوص برنامه‌های چهل‌وپنجمین سالگرد شهید مطهری عنوان کرد: برنامه ها دو دسته است، یکی تبلیغی و ترویجی که ماهیت آن فضاسازی محیطی است. همه شهرداری‌ها در این هفته شهرها را مزین به تصاویر و جملات شهید مطهری یا جملاتی مربوط به ایشان می‌کنند. یا از معلم‌ها در سراسر کشور تقدیر صورت می‌گیرد. دسته دیگر از برنامه‌ها تبیینی است که ماهیت پرداختن به اندیشه‌های شهید مطهری دارد و یک حوزه از اندیشه‌های ایشان در آن طرح می‌شود. موضوعاتی مثل حجاب و عفاف، خانواده و مسایلی از این دست که در این خصوص بسیار بحث کرده‌اند.
برگزاری ۵ همایش ملی در هفته گرامیداشت مقام معلم
وی افزود: ۵ همایش ملی در این هفته در سطح کشور برگزار می‌شود. همایش مطهر به همت سازمان بسیج مستضعفین در ۱۰ اردیبهشت برگزار می‌شود. همایش وبیناری در سطح بین‌المللی هم داریم که مربوطه گفتمان مقاومت و رسالت دانشگاهیان و نخبگان کشورهای اسلامی و اندیشه‌های استاد مطهری با محوریت فلسطین و غزه در روز ۱۲ اردیبهشت برگزار می‌شود.
همایش حکمت مطهر ۱۱ اردیبهشت در دانشگاه صداوسیما برگزار می‌شود
وی افزود: همایش حکمت مطهر ۱۱ اردیبهشت در دانشگاه صداوسیما برگزار می‌شود. در دانشکده الهیات دانشگاه تهران در ۱۰ اردیبهشت همایشی با سخنرانان مهم از فیلسوفانی همچون دکتر اعوانی، دکتر مقیمی و دکتر واعظی برگزار می‌شود. در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هم نشست علمی با عنوان نقش عفاف در نظام خانوادگی اسلام برگزار می‌شود و شخصیت‌های برجسته علمی در این رویداد حضور دارند.
رونمایی از ۵ کتاب جدید در مورد اندیشه شهید مطهری
وی با اشاره به تالیفات جدید در این حوزه گفت: امسال ۵ کتاب جدید در مورد اندیشه شهید مطهری رونمایی می‌کنیم. سه کتاب توسط ندای فطرت وابسته به بنیاد شهید مطهری منتشر می‌شود. کتاب «مطهری و قرآن» که نوشته دکتر معارف است، دیگری «مطهری و ادراکات اعتباری» به قلم دکتر هوشنگی، و کتاب «مطهری و عرفان» نوشته دکتر رودگر به انتشار می رسد. دو کتاب دیگر هم توسط انتشارات صدرا آماده شده. یکی «مقدمه‌ای بر تاریخ فلسفه جدید» و دیگری «خطابه‌های اخلاقی» است که در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب‌ها در سرای اهل قلم رونمایی می‌شوند. کار خوب دیگر ما سیر مطالعاتی اندیشه و کتاب‌های شهید مطهری در دانشگاه‌هاست. در دانشگاه‌ها انجمن‌های علمی و علاقه مندان به آثار شهید مطهری در این سیر مطالعاتی شرکت می‌کنند و بیست و دومین دوره این سیر مطالعاتی با حضور اقشار مختلف برگزار می‌شود. اندیشه شهید مطهری جذابیت‌های خاصی دارد و افرادی که به ان وارد شدند ان مسیر را ادامه می‌دهند.
برنامه‌های تلویزیون برای هفته معلم
جعفرپور در مورد برنامه‌های صداوسیما در این مدت هم گفت: در شبکه آموزش سیما به مناسبت گرامیداشت مقام معلم پویش معلم خوب من راه‌اندازی شده است که امیدواریم اثرگذار باشد. همچنین مستند مرتضی امت که در سال‌های قبل تولید شده بازپخش خواهد شد. مستندی که روایت خوبی از زندگی شهید مطهری داشته است. همچنین شبکه‌های مختلف صداوسیما برنامه‌های متعددی دارند که یا مستقیماً به زندگی شهید مطهری می‌پردازد یا به اندیشه‌های ایشان.
وی افزود: در مجموعه دانشگاه‌های کشور نیز برنامه‌های متعددی داریم. کرسی های آزاداندیشی اندیشی با محوریت اندیشه‌های شهید مطهری به همت دانشجویان برگزار می‌شود. کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی هم در سطح اساتید در عمده دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. همچنین در آموزش و پرورش، در وزارت علوم و دستگاه‌های که واحد عقیدتی دارند از خانواده‌های شهدای استاد و دانشجو بازدید و تقدیر می‌کنیم. مزار شهدای موجود در دانشگاه‌ها نیز گلباران می‌شوند. محل تولد، محل شهادت و محل تدفین استاد مطهری نیز در این هفته مراسم‌هایی برگزار می‌شود. محل شهادت و تدفین ایشان گلباران خواهد شد. در شهر فریمان زادگاه استاد نیز مراسم ویژه‌ای داریم که یاد و نام ایشان گرامی داشته می‌شود. همچنین منزل استاد در تهران که به موزه تبدیل شده، برنامه‌هایی برای سالگرد دارد که به همت خانه موزه و شهرداری منطقه برگزار می‌شود. امسال سوژه این موزه شهید مطهری و مطبوعات است که حضور ایشان در مطبوعات داخلی و خارجی مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین در مسجد جامع نارمک برنامه‌ای عمومی است که ۱۳ اردیبهشت با حضور اقشار مردم برگزار می‌شود.
انتهای پیام/
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است